به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ارمغان شهر، ارگ جهان‌نما یا برج جهان‌نما، نام بنایی است که طی سال‌های گذشته توسط شهرداری اصفهان در میدان امام حسین (ع) اصفهان (در نزدیکی محل بنای صفوی تخریب‌شده کوشک جهان‌نما) ساخته شد و به لحاظ قرارگیری در منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان، طبقاتی از آن تخریب شد. این بنا در سال ۱۳۷۵ با تخریب کاروانسرای تاریخی «تحدید» که به عنوان بخشی از مجموعه چهار باغ اصفهان در سال ۱۳۱۰ به شماره ۱۰۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده بود، با کاربری تجاری و فرهنگی احداث شد.
ارگ جهان‌نما دارای موقعیت استراتژیک در شهر اصفهان است؛ این مجموعه از شمال به خیابان باب‌الرحمه از جنوب به خیابان طالقانی، از غرب به خیابان شمس آبادی و از شرق به دروازه دولت یا میدان امام حسین (ع) به عنوان یکی از میدان‌های پررفت‌وآمد و شلوغ این کلان‌شهر متصل است.
سال ۱۳۷۲ طرح جامعی برای مکان فعلی ساختمان ارگ جهان‌نما تدوین شد که طبق آن قرار بود این مکان به یک فضای باز شهری و مرکزی برای تنفس شهری در حجم ترافیکی بالای میدان دروازه دولت تبدیل شود اما در سال ۱۳۷۴ با برنامه‌هایی که از قبل پیش‌بینی شده بود، در این مکان یک مجتمع تجاری ساخته شد؛ مجتمعی که مسئله آزادسازی آن نارضایتی‌هایی را از سوی مالکان شخصی به دنبال داشت که به‌عنوان یکی از معضلات این ساختمان می‌توان از آن یاد کرد.
نکته قابل توجه در مورد این سازه، ایجاد نمایی شبیه به یک توده عظیم سنگی در قلب شهر است که هیچ سنخیتی با معماری شهر اصفهان آن هم در مجاورت بناهای تاریخی به یادگار مانده از دوره‌های مختلف تاریخی ندارد.
کانسپت ارگ جهان‌نما اشتباه طراحی شد / با تبلیغ، اشکالات برطرف نخواهد شد.
محمد مسعود، استاد تمام شهرسازی و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان درباره سازه جهان‌نما اظهار کرد : کاربری محدوده مرکزی شهر، برای ساخت ارگ جهان‌نما مناسب نبوده است و از طرفی به‌دلیل تعدیل طبقات این ارگ، طراح و معمار آن نیز از این ساختمان دلسرد شد.
وی ادامه داد: در حال حاضر جداره اصلی جهان‌نما تبدیل به محلی برای نصب تابلو در مقابل شهرداری مرکزی شده است و این نشان از نبود موفقیت این پروژه تازه‌ساز نسبت به سایر مجموعه‌های شهری دارد.
این استاد تمام شهرسازی با بیان اینکه در معماری سنتی، سطح‌های شیب‌دار وجود ندارد، می‌گوید: با این وجود چهار طرف سطوح این ساختمان، شیب‌دار است و غبار و آلودگی هوا و گرد و خاک را به سرعت به خود می‌گیرد و این موضوع مسئله مهمی در بحث نما، زیبایی و نشان دادن قدمت بیشتر ساختمان است.
مسعود معتقد است که ساخت چنین بنایی در مرکز شهر با این ارتفاع یک خطای بزرگ بوده زیرا بیشتر شبیه برج زندان است تا اینکه کاربری تجاری داشته باشد.
وی با بیان اینکه معماری قلعه در مرکز یک شهر تاریخی کار اشتباهی است، گفت : قلعه و بارو در قدیم برای حفاظت از شهر ساخته می‌شد تا با جلوگیری از ورود افراد غریبه به داخل شهر، از آن حراست کنند، بنابراین، ساخت مجموعه‌ای با کاربری تجاری در قلب شهر، نادرست بوده است و برای ساخت آن در مرکز یک شهر تاریخی که زیر ذره‌بین همه شهروندان، گردشگران به‌ویژه یونسکو است، معماری قلعه به‌طورقطع اشتباه بزرگی بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان تاکید کرد : نمای «گوژپشتی» این ارگ تجاری در مقابل مسجد شیخ لطف‌الله از میدان نقش جهان به‌طور کامل دیده می‌شود و به همین دلیل در بازدید یونسکو از اصفهان این مسئله مطرح شد که یا میدان نقش جهان از لیست جهانی حذف یا طبقات ارگ جهان‌نما تعدیل شود که سرانجام این مسئله با کوتاه کردن این ساختمان حل شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان خاطر نشان می‌کند: طبق قانون معماری و شهرسازی طرح و نقشه باید از ابتدا درست شکل گیرد زیرا اگر خطایی صورت گرفت، قابل جبران نیست، در حالی که بتن‌ریزی یک ساختمان تجاری در مرکز شهر با فونداسیون یک متر و ۸۰ سانتی متر یعنی حدود دو متر فونداسیون جنرال بدون پارکینگ و قرار گرفتن هیچ‌گونه ایستگاه مترو در زیر آن، درواقع اشتباهی بزرگ و نهادن سنگ بنایی غلط و غیر قابل جبران است.
مسعود، داشتن نمای زیبا و فضا و منظره‌ای دل‌باز را از مؤلفه‌های مهم برای ساخت مجموعه‌ای تجاری در یک شهر تاریخی برمی‌شمارد و ادامه داد : طرح این بنا، از لحاظ جذابیت بصری و داشتن فضایی با کاربرد درست، شکل نگرفته است و به‌طور قطع با تعریف و تبلیغ، اشکالات آن برطرف نخواهد شد و از دید مردم نیز پوشیده نخواهد ماند.
وی تصریح کرد : به هر روی گردشگران خارجی با انتظار از یک شهر با معماری و سابقه تاریخی آن و شهروندان اصفهانی با ذائقه فرهنگی خاص خود در مواجه هر روز خود در مرکز شهر با بنایی که هیچ سنخیت و تناسبی با این فضا ندارد، ناراحت می‌شوند و اشتیاقی برای دیدن یا ورود به آن ندارند و راهی برای خلاصی از آن هم وجود ندارد.
فرهنگ و هنر اصفهان، ارگ را از مرگ نجات می‌دهد
این استاد تمام شهرسازی ادامه داد : یکی از معماران بزرگ اروپایی به نام لوکوربوزیه (Le Corbusier) معتقد است که اگر یک قصاب، گوشت فاسدی بفروشد، زندانی می‌شود و مغازه آن بسته خواهد شد اما یک معمار اگر اشتباهی در کار خود داشته باشد کسی از وی بازخواست نخواهد کرد؛ در حال حاضر نیز جهان‌نما به دلیل مشکلات عدیده، روی دست شهر و شهرداری و شهروندان اصفهانی مانده است.
وی با اشاره به سهندوارگی و کوه‌پیکری این ارگ پر چالش اظهار می‌کند: این مجموعه، غیرقابل تغییر و تلطیف و میراثی شوم از دوره‌های گذشته برای مدیریت فعلی شهر اصفهان به‌ویژه شهردار فرهنگی این کلان‌شهر است.
مسعود ادامه داد : این ساختمان به منظور استقرار شهرداری مرکزی، احداث هتل و چند سالن سینما در آن بر پا شد اما به دلیل مشکلاتی که در آن وجود دارد، جوابگوی هیچ‌کدام از این کاربری‌ها و ارائه هیچ‌یک از خدمات مد نظر مدیران شهری نیست.
وی می‌گوید: نکته حائز اهمیت درباره ارگ جهان‌نما پیر شدن این ساختمان در گذر زمان است و این در حالی است که این بنا هنوز به اتمام نرسیده آجرهای قسمت‌هایی از آن را دوده گرفته است، لذا این مجموعه نیازمند هنری است تا در کل برچیده شود یا بتوان آن را احیا کرد که این مهم به‌طور قطع کار راحت و آسانی نیست و صد البته تخریب آن غیر ممکن است.
این استاد دانشگاه با اشاره به تاریخچه این بنا، یکی دیگر از دلایل شکست این پروژه را نبود رضایت مالکان قبلی زمین‌های این ساختمان در واگذاری به شهرداری اصفهان می‌داند و با بیان اینکه در حال حاضر تعداد زیادی از مغازه‌های این بنا دیگر در تملک شهرداری نیست و به شهروندان فروخته شده است، افزود: با این وجود شاید راه نجات از این رکود و احیای فضای بلا استفاده مانده در این ساختمان، اختصاص بخشی از این مجموعه به صنایع دستی و سنتی اصفهان است تا با استفاده از هنر و خلاقیت هنرجویان در رشته‌هایی همچون معماری، نقاشی و مجسمه‌سازی و برگزاری رویدادهای هنری در آن بتوان جذابیت و روحیه از دست رفته و نداشته این بنا به آن بازگردانده شود و در جذب گردشگران و جلب نظر مردم اصفهان به این مجموعه مؤثر باشد.
وی با تاکید بر استفاده از مشارکت‌های مردمی برای رفع معضلات شهری، تصریح کرد : می‌توان از طریق فراخوان پیرامون رفع مشکل ارگ جهان‌نما نیز از ایده‌های مردم برای حل این مسئله استفاده کرد زیرا با بررسی و کارشناسی نظرات مردمی و ایده‌های آن‌ها شاید بتوان گامی در بهبود شرایط فعلی این ارگ پر غصه برداشت.
