به گزارش پایگاه خبری ارمغان شهر ، بهرام نادی در خصوص پدیده ی « فرو نشست در حوضه آبریز زاینده رود » با اشاره به حفر 3600 حلقه چاه ثبت شده در محدوده شهری اصفهان و تداوم تخلیه آب در دشت اصفهان برخوار گفت : عدم تغذیه مناسب آبخوان به سبب عدم جریان مداوم زاینده رود از سال 1379 ، عدم تخصیص176 میلیون متر مکعب حقابه سالانه تالاب گاوخونی و کاهش میزان بارندگی ، انتقال سالانه 80 تا 90 میلیون متر مکعب آب زاینده رود به خارج دشت به میزان تقریبی 2 میلیارد متر مکعب بدون انجام الزامات ورودی آب به زاینده رود همچون تونل سوم کوهرنگ وغیره موجب افت سطح آبهای زیر زمینی و درنتیجه سبب بروز مشکلات عدیده ای از جمله تخریب محیط زیست، آسیب به کشاورزی ، تولید، تامین آب آشامیدنی ، نشست گسترده و تهدید تداوم زندگی در دشت خواهد شد.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه بافت خاک دشت اصفهان که بیشتر شامل سه لایه ریز دانه فوقانی، درشت دانه میانی و ریز دانه زیرین می باشد اظهار داشت : برداشت آب توسط چاه های عمیق و از ریز دانه زیرین انجام می شود ، این در حالیست که فرونشست به صورت تدریجی و مداوم در حال وقوع است و به همین سبب فرونشست ، زلزله خاموش نیز نامیده می شود.
نادی برداشت آبهای زیرزمینی و تخلیه آب از مخازن آب زیر زمینی (آبخوان) را ازبیشترین عوامل فرونشست برشمرد و افزود : عوامل مختلفی می تواند سبب تغییر شکل در سطح وسیع یا فرونشست گردد ؛ در دشتهای ایران به عبارتی بار وارده به خاک که سبب تغییر شکل خاک می گردد همان افت آب های زیر زمینی است.
وی در ادامه این مطلب گفت : نشست تغییر شکل خاک تحت اثر بار گذاری به صورت آنی و یا به مرور زمان می باشد ؛ اگر نشست در یک گستره وسیع مثل یک شهر یا دشت رخ دهد فرونشست نامیده می شود واین پدیده ، یک مخاطره زمین شناسی همانند زلزله، آتشفشان ، سیلاب و ... می باشد .
سیلابی شدن دشت در نتیجه کاهش منافذ خاک و عدم جذب باران
نادی با اشاره به اینکه این نشست گسترده سبب تحمیل تغییر شکل به تمامی سازه ها، تاسیسات زیر بنایی، شریانهای حمل و نقل و ... خواهد گردید بیان داشت : متاسفانه اثرات مخرب فرونشست علاوه بر اینکه بر عملکرد تمامی سازه ها اثر گذار است بخش قابل توجهی از اثرات آن همچون کاهش منافذ خاک برگشت پذیر نیست .
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد : کاهش منافذ خاک سبب کاهش میزان نفوذ پذیری خاک و عدم جذب باران و سیلابی شدن دشت می گردد ، به سبب تحمیل نشست زیاد که نتیجه آن وقوع ترک در سازه های مصالح بنایی و بروز چرخش در سازه های مقاوم جدید می باشد تاب آوری سازه های قدیمی به سبب داشتن ترک و عملکرد صحیح لرزه ای سازه های جدید به سبب چرخش و تغییر در فاصله درز انقطاع لرزه ای مختل خواهد شد .
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص اینکه بی توجهی به برداشت بی رویه آبهای زیر زمینی و عدم تغذیه آبخوان استقبال از تمامی خطرات احتمالی می باشد که یک مورد آن فرونشت و آسیب به همه سازه های قرار گرفته روی زمین و زیر زمین است افزود : در صورت نشست گسترده زمین همه سازه های واقع بر روی زمین همانند ساختمانها، سازه های تاریخی، راه های ارتباطی ، راه آهن ، فرودگاه، نهر ها ، کانالهای انتقال آّب ، خطوط انتقال برق و سازه های زیر زمینی همانند تونلها، قطار شهری، فاضلاب، لوله های انتقال گاز تحت تاثیر نشست قرار خواهند گرفت این در حالیست که در سازه های زیر زمینی همچون لوله های انتقال آب ، گاز و فاضلاب فررونشست سبب ایجاد تنش اضافی حتی در برخی از موارد بیش از حد توان و تاب آوری لوله ها خواهد بود که نتیجه آن حتی ممکن است به صورت نشتی گاز هم بروز نماید.
نادی در ادامه موکد شد : این پدیده در بیشتر مناطق شهر با تفاوت میزان فرونشست اندازه گیری شده و مشاهده میگردد و بناهای قدیمی به لحاظ نوع ساخت و مصالح در مقابل فرونشست آسیب پذیرترند لذا میزان خسارت وارده تابعی از نرخ اختلاف فرونشست و مقاومت سازه خواهد بود.
لزوم احیای آبخوان و زاینده رود در زمان مناسب
وی تصریح کرد : جبران بخشی از خسارت منوط به بازگرداندن آب به آبخوان می باشد ولی در گام نخست می بایستی تخلیه آب از آبخوان را سریعتر متوقف نمود ؛ احیای آبخوان و زاینده رود به عنوان منبع اصلی تغذیه آّبخوان می بایستی در زمان مناسب انجام شود ، صحبت از احیاست مثل شخص نیازمند اکسیژن که نیاز باید در زمان مناسب پاسخ داده شود در غیر اینصورت پس از مرگ ، اکسیژن مایع هم کمکی به شخص نخواهد کرد ؛ از این رو پس از مرگ آبخوان ، آب اقیانوس هم کار ساز نیست و به سبب حذف نفوذ پذیری خاک ، شاهد سیلاب و تخریب بیشترخواهیم بود.
نادی به کاهش 3 میلیارد مترمکعبی آبهای زیر زمینی اشاره کرد و گفت : از سال 1361 تا کنون با وجود تغذیه آبخوان و جریان مقطعی آب زاینده رود شاهد افت متوسط 1 متر در سال در سطح آب زیر زمینی دشت اصفهان - برخوار بوده ایم و در صورت تداوم تخلیه آب و عدم تغذیه آبخوان ، به هیج وجه امکان برگشت به شرایط اولیه را نخواهیم داشت .
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه بخش زیادی از فرونشست به صورت تغییر شکل ماندگار و غیر قابل برگشت می باشد افزود : برای جلوگیری از خسارت برگشت ناپذیر فرونشست می بایست سریعتر از تخلیه بیشتر آبخوان جلو گیری نمود ؛ طبق محاسبات در صورت تخلیه کامل آبخوان شاهد 46 سانتیمتر نشست در میدان نقش جهان و 181 سانتیمتر نشست در منطقه حییب آباد خواهیم بود بنابراین برای جلوگیری از آسیب به تمامی سازه ها و دارایی ها می بایست قبل از وقوع به فکر علاج واقعه بود.
ایجاد منابع جدید یک مسکن است نه درمان
نادی بیان داشت : ایجاد منابع جدید با استفاده از انتقال آب بین دشت یک مسکن است نه درمان و به عبارتی تعویق خشک شدن یک دشت به روش خشکاندن دشت دیگر می باشد به همین ترتیب انتقال آب از این دشت به سایر دشتها نیز به مفهوم تسریع در خشکیدن این دشت می باشد همچنانکه شاهد این رخداد تلخ هستیم پس راهکار سخت ، تعادل مصرف و تغذیه در دشت می باشد که تغییر در مصرف نیازمند یک عزم ملی در کوتاهترین زمان ممکن در تهیه یک نقشه راه حفاظت کوتاه مدت و بلند مدت از منابع ملی مهم همچون آب سطحی و آب زیر زمینی و صرف منابع مالی مناسب برای تغییر در روند کلی زندگی است .
این استاد دانشگاه در خصوص آسیب های وارده بر بناهای تاریخی شهر اصفهان اذعان داشت : تمامی آسیب ها مربوط به فرونشست نیست و مخاطره فرونشست به عنوان یک تهدید جدی در عملکرد بناهای تاریخی است .
نادی در این راستا افزود : نشست در حد وسیع به مفهوم تحت تاثیر قرار گرفتن تمامی سازه های متصل به زمین می باشد لذا سازه متصل به زمین تفاوتی نمی کند که یک ساختمان مسکونی باشد یا یک سازه تاریخی، یک پل تاریخی باشد یا یک راه آهن ؛ هرچند که میزان فرونشست با توجه به ضخامت متغییر لایه خاک زیر سازه و میزان افت آب و ... می تواند متفاوت باشد و سازه های جدید نیز به سبب انطباق با آیین نامه های جدید ، آسیب پذیری کمتری نسبت به سازه های تاریخی مصالح بنایی دارند.
وی در پایان تخلیه کامل آبخوان را به منزله ی تخلیه زندگی در دشت اصفهان – برخواردانست واظهار داشت : نکته اصلی و اساسی این است که حجم آبخوان با میلیونها سال ذخیره سازی آب زیر زمینی محدود است لذا با توجه با حجم تقریبی آب باقیمانده در آبخوان برابر 4.5 میلیارد متر مکعب و میزان مصرف آب سالانه برابر 311 تا 512 میلیارد متر مکعب در صورت عدم تغذیه آبخوان ، زمان تخلیه کامل آبخوان 1409 تا 1416 خواهد بود .
گزارش : ریحانه راهپیما
