امروزه جمعیت‌ شناسی به‌عنوان یکی از رشته‌های مهم علوم اجتماعی نقش قابل‌توجهی در شناخت عمیق مسائل جمعیتی در راستای سیاست‌گزاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی دارد ؛ سابقه این رشته در دنیا به قرن هفدهم میلادی باز می گردد، اما توسعه ی علمی جمعیت شناسی به نیمه ی دوم قرن بیشتم میلادی همزمان با افزایش رشد جمعیت و نیاز به بهره گیری از روش ها و تحلیل های جمعیتی باز میگردد.

در دانشگاه تهران از دهه 1340 شاهد ورود رشته جمعیت شناسی در ایران هستیم ؛ البته می توان گفت در دهه‌های اخیر تحولات چشمگیری در آموزش و پژوهش جمعیت‌شناسی صورت گرفته‌است بطوریکه امروزه از مطالعات صرفا توصیفی به مطالعات تحلیلی تغییر جهت داده ایم و بطور مثال تحولات جمعیتی مثل باروری، مرگ و میر ، مهاجرت ، بهداشت باروری، سلامتی، جوانان، سالخوردگی و ... در زمره این مطالعات قرار گرفته است.

طی چند سال اخیر، بسیاری از کشور‌های دنیا نگاه مثبتی به افزایش جمعیت داشته اند و بر همین اساس نیز سیاست گذاری‌هایشان را به سمت و سوی سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت پیش برده‌اند ، همچنین با توجه به کاهش باروری در ایران به زیر سطح جانشینی در اواسط دهه ی  80  سیاست های پروناتالیستی ایران بعد از تقریب به دو دهه ، مجددا از سال 1385 آغاز شد و سرانجام پس از چندسال، طرح تعالی جمعیت و حمایت از خانواده از فیلتر شورای نگهبان گذر کرد و به تصویب رسید.

بر اساس سرشماری جمعیتی سال 1395 نرخ  رشد جمعیت 0.97 می باشد . این میزان با نرخ مطلوب فاصله زیادی داشته و قابل تامل است ؛ دلایل و عوامل متعددی در کاهش نرخ رشد جمعیت موثر می باشد که مهمترین آنها عوامل فرهنگی و تغییر نگرش خانواده ها نسبت به ازدواج و فرزندآوری است ؛ باید توجه داشت عوامل اقتصادی و معیشتی بعنوان متغیر واسطه ای نقش بسیار مهمی را در ایجاد و تشدید این موضوع ایفا می نماید.

طرح تعالی جمعیت ، طرح تعالی خانواده است

و اما در ایران در چند سال گذشته نرخ ازدواج و فرزندآوری به طور چشمگیری کاهش یافته است  ؛ در این خصوص مدیر گروه سلامت جمعیت و خانواده مرکز بهداشت استان اصفهان با اشاره به نرخ باروری ۱.۷۱ درصدی کشور در سال ۹۹، می گوید : نرخ باروری کلی در استان اصفهان در همین سال ۱.۴۹ گزارش شده که رتبه هفتم از آخر است و نشان می‌دهد سطح باروری کلی در اصفهان پایین است.

و حالا با تصویب طرح تعالی جمعیت، خانواده در اولویت است لذا در همین زمینه تسهیلاتی در زمینه‌های مختلف برای آنان در نظر گرفته شده است.

اما سوال اینجاست ، آیا در راستای اجرای سیاست‌های افزایش جمعیت ، برنامه‌ریزی‌های منسجم و گفتمان محور با حضور روانشناسان، اقتصاددانان و جامعه شناسان ، مورد تحلیل و ارزیابی دقیق قرار گرفته است ؟

بعد از نزدیک به دو دهه ، چرا با وجود حمایت از زاد و ولد ، همچنان نرخ باروری در ایران کم و حتی رو به کاهش است و سوال دیگر اینکه ، آیا طرح افزایش جمعیت توانسته نقش بسزایی در افزایش یا جلوگیری از کاهش این مهم را داشته باشد ؟

پنجره جمعیتی ، « موهبت جمعیتی »

به گزارش پایگاه خبری ارمغان شهر ، دکتر مرجان زرندی ، جامعه شناس و استاد یار دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد با توضیح اینکه بخش جمعیت سازمان ملل متّحد ، پنجره فرصت را به عنوان دوره‌اي تعریف می‌کند که در آن نسبت جمعیت زیر 15 سال به کمتر از 30 درصد کلّ جمعیت می‌رسد و نسبت جمعیت 65 ساله و بالاتر هنوز کمتر از 15 درصد است ، می گوید : از آنجا که تغییر در نسبت کهنسالان ناچیز و سهم آنها هنوز کمتر از 15 درصد کلّ جمعیت است و با کاهش سهم نسبی جمعیت زیر 15 سال، نسبت جمعیت واقع در سنین کار و فعالیت اقتصاد، در مقیاس بی‌سابقه‌اي افزایش می‌یابد .

در این شرایط ، نسبتهاي وابستگی سنّی کل به کمتر از 5 صدم می‌رسد و به طور بالقوه شرایط بسیار مساعدي براي رشد و توسعه اقتصادي فراهم می شود (نسبت وابستگی سنّی یکی از شاخصهایی است که براي تعیین زمانبندي پنجره یا فرصت جمعیت مورد استفاده قرار می‌گیرد) در واقع« پنجره جمعیتی» یکی از مهمترین مراحل در ساخت سنی یک جمعیت است که با توجه به تبعات آن به ویژه از منظر اقتصادی، برخی از اقتصاددانان از آن به عنوان « موهبت جمعیتی » نام می برند؛ چرا که سن افرادی که می توانند وارد بازار کار شوند زیاد بوده و از طرفی هزینه سالمندی نیز به جامعه تحمیل نشده است ، در این مدت نرخ باروری پایین است و خانواده ها و دولت می توانند هزینه رشد اقتصادی را بپردازند.

بررسی هرم سنی جمعیت در استان اصفهان نیز نشان می دهد گستردگی هرم به نفع گروه سنی 30-35 سال می باشد چنانچه تجربه گذار جمعیت شناختی را مبنای بررسی قرار دهیم جمعیت استان با افزایش جمعیت بین ۶۴-۳۰ ساله نسبت به سایر گروه‌های سنی مواجه است که مرحله « میان سالی » نامیده می شود .

تجربه باروری در سطح یا زیر سطح جایگزینی باقی بماند ، از سهم نسبی جمعیت زیر ۱۵ سال کاسته می‌شود و در مقابل به خاطر افزایش امید زندگی و کاهش مرگ و میر در سنین سالخوردگی، نسبت درصد جمعیت ۶۵ ساله و بالاتر افزایش می‌یابد. در نتیجه به لحاظ وابسته بودن کهنسالان، فشار بر جمعیت واقع در سنین کار و فعالیت اقتصادی بیشتر می‌شود و با « بحران سالخوردگی» جمعیت مواجه خواهیم شد .

مهاجرت به بیرون از استان و عوامل محیطی همانند بحران آب و مشکلات ناشی از آن نیز متغیرهای اثر بخشی بر کاهش جمعیت استان می باشد ؛ اگرچه پنجره ی جمعیتی  همچنان برای استان باز است اما نپرداختن به این مساله می تواند پیری جمعیت را در پی داشته باشد.

در حد فاصل این دو وضعیت ( باروری پایین وکاهش مرگ و میر در سنین سالخوردگی)، دوره‌اي وجود دارد که در آن در پی کاهش نسبتاً سریع باروري و تغییرات کُند در ‌سطح مرگ و میر، ساختار جمعیت از جوانی فاصله می‌گیرد و نسبت کهنسالان در جمعیت به شدت اُفت می‌کند .

کاهش قابل توجه فرصتهای طلایی در گرو ه های سنی خاص

در ایران در مورد وضعیت پنجره جمعیتی باید گفت که در حال حاضر جمعیّت ایران جمعیّتی جوان و میانسال است ؛ هرم سنی جمعیت کشور در سال 1395 افزایش فوق‌العاده جمعیت گروه‌های سنی 25-34ساله [نسل متولدان دهه 60] را نشان می‌دهد. افزایش جمعیت در دهه اول پس از انقلاب، باعث شد  در حال حاضر کشور با پدیده « تورم میانسالی» روبه‌رو باشد. پدیده تورم میانسالی زمانی به‌ وجود می‌آید که قسمت قابل ملاحظه‌ای از جمعیت یک کشور (20درصدکل جمعیت یا بیشتر) شامل (گروه سنی 24-15ساله) شود که در زمان پیروی از الگوی باروری بالا متولد شده و سپس بر اثر کاهش میزان باروری، تعداد فرزندان زنده تولد شده، تنزل یابد.

مطالعه هرم سنی جمعیت ایران نشان می دهد در حال حاضر با کاهش قابل توجه در گروه های سنی 5-10،9-14سال 14-19،20-24 سال مواجه هستیم ؛گروههای سنی که از آن به عنوان فرصتهای طلایی نام می برند .

می توان گفت رشد جمعیت کاهش یافته یعنی نرخ موالید کم شده پس انتظار می رود  در اینده تعداد جمعیت زیر ۱۵ سال  یک کاهشی را باید  نشان دهد البته رشد جمعیت کشور  منفی نیست و این موضوع فعلا خیلی خطرناک نمی باشد‌. برنامه تشویق رشد جمعیت برای زوجهای جوان و گروه سنی ۲۵ تا ۴۰ می تواند موثر باشد .

 پیش بینی های سازمان ملل در خصوص آینده ی جمعیتی ایران

گفتنی است ، بخش جمعیت سازمان ملل هر چهار سال یک بار، بر اساس نتایج سرشماری های ملی کشورها و مفروضات سطوح مختلف باروری و مرگ و میر، تحولات جمعیتی کشورها را در افق های زمانی پنجاه ساله و در سه سناریوی مختلف (حد پایین، حد متوسط و حد بالای رشد جمعیتی) پیش بینی می کند  ؛

در آینده پژوهی تغییرات جمعیتی ایران ، طی دوره ی سال های ۱۳۹۰ تا ۱4۲۰ ، پیش بینی های سازمان ملل در خصوص آینده ی جمعیتی ایران را این گونه تشریح می کنند:

سازمان ملل بر اساس سناریوهای مختلف پیش بینی کرده است که درصد رشد سالانه ی جمعیت کشور دچار روند کاهشی شدیدی است و از 22/1 در سال ۱۳۹۰ به 08/0 در سال ۱4۲۰ خواهد رسید که زنگ خطری برای جمعیت کشور شمرده می شود ؛ درصد رشد سالانه ی جمعیت کشور بر اساس تثبیت نرخ باروری 5/2فرزند، از 30/1 در سال ۱۳۹۰ به 81/0 در سال ۱4۲۰ کاهش خواهد یافت. میزان خام موالید از  5/18 بچه در سال ۱۳۹۰ به ۱6 بچه در سال ۱4۲۰ کاهش می یابد ، و باروری کل از  7/1 در سال ۱۳۹۰ به   5/2 فرزند در سال ۱4۲۰ افزایش خواهد یافت ؛ میزان خام مرگ و میر از ۵/۵ به 8/7 و جمعیت در سن کار ( 64-15 سال) از 84/53 درصد به 7/78 درصد افزایش خواهد یافت ؛ این پیش بینی ها نشان می دهد که به طور متوسط بین 66-۷۰ درصد از جمعیت در سال های آینده در سن 64-15 سال خواهند بود.

این نسبت در دوره های زمانی آینده آن چنان تغییر آشکاری نخواهد داشت، اما از لحاظ ترکیب سنی دستخوش تغییرات اساسی خواهد شد ؛ با توجه به افزایش میانه ی سنی کل جمعیت، میانه ی سنی جمعیت در « سن کار » نیز به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت که از آن با عنوان سالخورده شدن نیروی کار یاد می شود.

شاخص مهم دیگری که تغییرات الگوی سنی جمعیت کشور را نشان می دهد، درصد جمعیت بالای شصت سال کشور است.

درصد جمعیت بالای شصت سال کشور به طور فزاینده ای طی دوره ی پیش بینی افزایش خواهد یافت ، به طوری که در پایین افق دوره ی پیش بینی در هر سه سناریو میان ۱۹ تا ۲۳ درصد از جمعیت کل کشور در سن بالای شصت سال قرار خواهد گرفت که از نظر برنامه ریزی های اجتماعی - اقتصادی برای این گروه سنی در خور توجه است.

بنابراین چنانچه سیاستهای جمعیتی به نتیجه برسد، انتظار رشد درگروههای سنی کودکان، نوجوانان را تا سال 1420 خواهیم داشت.

این مدرس دانشگاه معتقد است در دوره سازندگی و موضوع کاهش جمعیت برنامه ها موفق بوده زیرا همسو با خواست و نیاز جامعه و تغییرات اجتماعی و فرهنگی آن دوران بوده است ؛ از شاخص های صنعتی شدن و دوران مدرنیته ، عقلانیت و فردگرایی و کاهش خانواده گرایی است که تبعات آن کاهش زاد و ولد می باشد ، از این رو گرچه تشویق فرزندآوری صورت می گیرد اما فاقد زیرساخت فرهنگی و اقتصادی لازم است و بررسی تاثیرگذاری آن نیازمند مطالعات دقیق و آکادمیک  است.

متاسفانه در حال حاضر کشور ایران از نظر اقتصادی و فرهنگی و حتی منابع زیست محیطی ازجمله داشتن  آب مورد نیاز ، توان ازدیاد جمعیت را ندارد و حتی در تامین غذا می تواند با مشکل روبرو گردد ؛ از طرفی ، مهاجرتهای خارجی به شدت افزایش یافته و این به دلیل عدم مناسب سازی فضای داخلی است.

بنابراین چگونه می توان با این شیوه، برای ازدیاد جمعیت  اقدام کرد؟ وقتی مشکلات اقتصادی زیادی وجود دارد و این مشکلات اقتصادی قطعا آسیبهای اجتماعی در پی خواهد داشت لذا در این شرایط ، کشور توان مدیریت درست و یکپارچه ای را نخواهد داشت .

لزوم شناخت و مواجهه با جمعیت خاکستری

زرندی بر این باور است که برای داشتن جمعیتی جوان و مولد نباید با سالخوردگی مقابله کرد بلکه باید با آن مواجه شد ؛ باید این دوره جمعیتی را شناخت و مدیریت کرد ؛ سالمندی و خاکستری شدن پدیده ای است که بسیاری از کشورها با آن روبرو هستند ، بطوریکه با کاهش تعداد کودکان ، نوجوانان و جوانان، هرم سنی جمعیت به نفع سالمندی تغییر می کند.

می توان گفت این چالش فراگیر جمعیتی به گونه ای است که جمعیت سالمندان جهان در نیم قرن گذشته سه برابر شده است ؛ افزایش جمعیت سالخورده امری اجتناب ناپذیر است و از تاثیرات دوران معاصر و از نتایج افزایش سطح رفاه و کاهش مرگ و میر ناشی از بیماریهای اپیدمی و مهاجرت جوانان به خارج از کشور و  فرزندآوری کمتر از سطح جانشینی است.

 در واقع مشکلاتی را برای سالخوردگی جمعیت مشخص کرده اند اما باید گفت با مدیریت صحیح و کارآمد (مشکل فعلی جامعه) کشور می تواند بحران سالمندی جمعیت را به فرصت تبدیل کرده و هزینه های جمعیتی را کاهش دهد؛ بستر سازی مناسب در کشور و جذب نیروی جوان به کشور در راستای مهاجرت معکوس می تواند موجب تبلور جمعیتی شود لذا با توجه به رشد تکنولوژی نیاز به نیروی کار ساده نیز کاهش خواهد یافت .

بطور قطع سیاستهای جمعیتی در هر جامعه که مجموعه اصول و تدابیر و تصمیمات مدون جمعیتی است که از سوی دولت در کشوری اتخاذ می شود و حدود فعالیتهای او را در رابطه  با مسایل اجتماعی و یا اموری که نتایج جمعیتی دارند تعیین می کند ؛ هدف سیاست جمعیتی منطقی کردن و هماهنگ ساختن دگرگونیهای جمعیتی با شرایط اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه است تا رفاه و بهروزی بیشتر جمعیت را فراهم سازد که این مهم مبتنی بر مطالعات جمعیتی است.

بحران« امید اجتماعی » در ایران

همانطور که در بالا هم به آن اشاره شد در حال حاضر مهم ترین عامل سالمندی جمعیت ، مشکلات اقتصادی است که مانع ازدواج و سپس فرزندآوری می شود ؛ اگر جوانان درگیر مشکلات اقتصادی نباشند به طور حتم با افزایش ازدواج روبرو هستیم و از طرفی باید به زنان نیز این اطمینان داده شود که مادرشدن مانع ایفای نقش های اجتماعی آنان نیست ؛

اکثر دختران جوان فرزند آوری را مانع شکوفایی و استقلال خود می بینند که فرزند موجب محصور شدن آنها در خانه می شود و این موضوع نیازمند اطمینان دادن به آنان و ایجاد و مشارکت در امور فرهنگی هست.

موضوع دیگر ، بحث امید اجتماعی است ؛ مولفه ای که در ایران امروز با بحران روبروست ؛ جامعه چشم انداز روشنی ندارد این در حالیست که امید و آینده دو عنصر اصلی در پویایی و شکوفایی جمعیت است؛ با حذف این دو عنصر به قطع نمی توان برنامه ریزی صحیحی داشت و از طرف دیگر توجه به محیط زیست و مباحث اقلیمی عواملی است که بر تمایل به باروری تاثیر به سزایی داشته اما متاسفانه کمتر مورد توجه قرار می گیرد ؛ بنابراین لازم است مسئولین ایران، بسترهای لازم و همچنین مشکلات اقتصادی خانواده ها و هچنین معضلات ازدواج جوانان را برطرف نموده تا خانواده ها برای افزایش نسل و جوانان برای ازدواج ، بدون هیچ مشکل اقتصادی و اجتماعی و ... به سمت این مسئله تشویق شوند.

به گزارش پایگاه خبری ارمغان شهر به نقل از اداره ارتباطات و امور بین الملل شهرداری نجف آباد ، مصطفی حیدری مدیر ارتباطات و امور بین الملل شهرداری نجف آباد گفت در این آیین به صورت همزمان پرچم هایی با ابعاد ۹ در ۱۶ متر در سه مکان پارک کوهستان، ارتفاعات کوه های شمالی نجف آباد و میدان امام حسین (ع) به اهتزاز در آمد. 

در ابتدای این آیین سخنگوی شورای شهر نجف آباد بهره مندی از فضیلت ماه محرم و عزاداری برای سید الشهدا را یکی از نقات قوت جمهوری اسلامی شمرد و اظهار داشت: انقلاب اسلامی از همان ابتدا با ماه محرم همراه بوده و عمق استراتژیک نظام اسلامی عاشورا و محرم است. 

اسماعیل آخوندی در ادامه با اشاره به فرموده امام خمینی (ره) بیان کرد: امام خمینی (ره) می فرمایند، محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته لذا بهره مندی از این فرهنگ باعث سر افرازی و ماندگاری نظام جمهوری اسلامی و کشور می شود.

وی اضافه کرد: بهرمندی از فرهنگ غنی حسینی ما را در دنیا مقاوم‌ کرده و باعث شده چشم طمع دشمنان از نظام دور شود .

آخوندی با اشاره به اینکه سعادت ما در زندگی با فرهنگ حسینی است تصریح کرد:  انچه می تواند ملت ما را در چشم جهانیان عزیز و مقتدر کند مکتب حسینی است‌ و اگر زندگی رنگ حسینی گرفت نه تنها در آخرت بلکه در دنیا سعادتمند خواهیم بود .

اسماعیل آخوندی در پایان با اشاره به سخنان شهید سلیمانی  گفت: ما ملت امام حسینیم و ملت امام حسین باید مکتب امام حسین را سرلوحه خود قرار دهد.

در این مراسم شهردار نجف آباد نیز در سخنانی ضمن تسلیت فرارسیدن محرم حسینی با اشاره به اینکه از اوایل انقلاب در ماه های محرم و صفر نظام جمهوری اسلامی همواره از خطر ها و مشکلات عبور کرده است بیان کرد: مردم ما با نجوای یا حسین با تمام نابرابری ها ‌و ناجوانمردی های دشمنان همیشه پیروز میدان هستند. 

عبد الرسول امامی افزود: شناخت حسین زمان و تبعیت از آن در مسیر پیشرفت و درک کامل دین نیاز به بصیرتی عمیق دارد و امید است که به آن بصیرت دست یابیم. 

در ادامه این آیین معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان نجف آباد در سخنانی بیان کرد: امید است خداوند متعال توفیق عزاداری خالصانه سرور و سالار شهیدان را نصیبمان کند.

موسی مباشری امر به معروف و نهی از منکر را در محرم بسیار مهم دانست و اضافه کرد: نصب پرچم عزای حسینی در دهه امر به معروف و نهی از منکر به صورت نمادین و به عنوان شعار اسلامی گویای اهمیت این موضوع در ماه محرم است. 

او اظهار داشت: هر کس قدمی در ماه محرم در این فضای حزن انگیز بردارد و پرچمی درب منزلش نصب کند مورد عنایات حضرت زهرا قرار گرفته و حضرت زهرا (س) دعا گوی اوست و به منزله این است که تمام گناهان او بخشیده می‌شود. 

مباشری با اشاره به برکات قیام امام حسین تصریح کرد: این قیام پررمز و راز، با اخلاص تمام و برای دفاع از ارزش های اسلامی و الهی بوده و این بدان معناست که ما نیز باید در مجالس امام حسین اخلاص قلبی داشته و عزادار واقعی باشیم.

به گزارش پایگاه خبری ارمغان شهر ، سید رسول موسوی  دراین خصوص اظهار داشت : با توجه به حجم زیاد تردد وسایل نقلیه سبک و سنگین در سه راه فرهنگ و تخریب گالری قنات شیر بچه تا نزدیکی تراز خیابان و از طرفی فاصله کم تا ساختمان های چند طبقه ، هر لحظه انتظار وقوع حادثه ای جبران ناپذیر می رفت.

معاونت امور زیربنایی و حمل و نقل شهری شهرداری نجف آباد  افزود : علیرغم آنکه قنات شیر بچه فعال و دارای متولی می باشد لیکن شهرداری به لحاظ وظیفه ذاتی خود و به منظور رفع خطر بر اساس مصوبه ستاد مدیریت بحران شهرستان و با نظارت وهمکاری جهاد کشاورزی نسبت به انتخاب پیمانکار ذیصلاح اقدام و در کمترین زمان ممکن و بدون مسدود نمودن مسیر ترافیکی و همچنین بدون انحراف مسیر قنات نسبت به مرمت و اصلاح مسیر قنات  شیر بچه به طول حدود ۱۰۰ متر حد فاصل چهار راه فردوسی تا بعد از سه راه فرهنگ اقدام نمود.

 موسویان عملیات اجرایی انجام شده را برای استحکام مسیر آبروی شیربچه را حفر میله چاه کمکی جهت دسترسی به گالری قنات  خاکبرداری ، ریزش برداری، لجن برداری و تسطیح و رگلاژ گالری قنات ایمن سازی گالری قنات با اجرای دیوار بلوکی و سقف پیش ساخته بتنی مسلح و همچنین جدول گذاری  بتن ریزی پشت دیوارها و کول ها و  اجرای شفته آهک و پر سازی اصولی قسمتهای ریزش کرده قنات  اعلام کرد .

 شایان ذکر است مسیر قنات شیر بچه برای آبیاری باغات شرق نجف آباد از دویست سال پیش از غرب به شرق واز مرکز شهر نجف آباد عبور نموده و مورد استفاده مردم و کشاورزان نجف آباد بوده و هنوز هم کاربری های لازم خود را دارد این قنات از قسمت مرکزی شهر عبور کرده ودر قسمت شرقی شهر نزدیک سازمان آبفای نجف آباد قناعت شیربچه نمایان میشود.

به گزارش پایگاه خبری ارمغان شهر ، محمدیاسر طیب ‌نیا با اشاره به اینکه برای نخستین بار در کشور، تولید تختال موردنیاز فولادهای الکتریکی با ۱/۸ درصد سیلیسیم ، میسر شد ، اظهار داشت : این دستاورد ارزشمند گامی بزرگ و استراتژیک در راستای تولید محصولات با ارزش افزوده بالا است .

مدیر عامل فولاد مبارکه اتکا به دانش فنی و همت والای مدیریت و کارکنان فولاد مبارکه را از جمله عوامل این موفقیت برشمرد و افزود : رفع نیازهای داخلی، رقابت با تولیدکنندگان خارجی و شکستن حلقه تحریم‌های ظالمانه از مهم‌ترین دستاوردهای تولید این قبیل فولاد است .

طیب نیا به پیوستن ایران به جمع معدود تولید کنندگان فولاد های الکتریکی اشاره کرد و افزود : فولاد های الکتریکی با۱/۸ درصد سیلیسیم یکی از گریدهای استراتژیک صنعت فولاد محسوب می‌شود لذا تولید این نوع فولادها حتی در خارج از کشور هم به‌صورت محدود و توسط تولیدکنندگان خاص انجام می‌شود.

به گفته وی ، فولادهای الکتریکی در زمینه تولید ترانسفورماتورها و موتورهای الکتریکی و همچنین در تولید فولادهایی با خواص مغناطیسی خاص کاربرد دارند و مقادیر زیاد سیلیسیم و آلومینیوم و مقادیر بسیار کم کربن و گوگرد از مشخصه‌های بارز این نوع محصولات فولادی است.

لزوم بومی‌سازی تکنولوژی برای تولید فولاد الکتریکی

غلامرضا سلیمی در تشریح چگونگی و جزئیات تولید فولاد های الکتریکی نیز با اشاره به افزایش مصرف این نوع ورق فولادی در ایران گفت : نیاز به تولید این محصول جهت مصرف داخلی و نیز امکان رقابت با تولیدکنندگان خارجی و صدور آن به کشورهای دیگر به‌شدت احساس می‌شد.

مدیر ارشد تولید فولاد مبارکه اصفهان با بیان اینکه تولید فولاد با مقادیر زیاد سیلیسیم و آلومینیوم و درعین حال مقادیر کم کربن و گوگرد نیازمند استفاده از تجهیزاتی خاص مثل VOD در فولادسازی و تنظیمات ماشین ریخته‌گری و دستورالعمل‌های خنک‌سازی با حساسیت بالا است ، افزود : در راستای بومی‌سازی تکنولوژی تولید این نوع فولادها بر اساس تجهیزات موجود در شرکت، جلسات متعدد کارشناسی بین قسمت‌های مختلف انجام شد و پس از مشخص شدن موارد بااهمیت در روند تولید و ارائه راهکارهای دقیق موردنیاز برای رفع محدودیت‌های تجهیزاتی، تیم کارشناسی تشکیل و تست‌های اولیه در ناحیه فولادسازی انجام گرفت و تحلیل و بررسی شد. نهایتا یک دستورالعمل خاص برای تولید این فولاد طراحی گردید.

وی محاسبات کارشناسی در ذوب‌سازی، سرباره‌سازی و ریخته‌گری توسط کارشناسان ناحیه فولادسازی را عاملی مهم در رفع محدودیت‌های تجهیزاتی و امکان تولید این فولاد با تجهیزات موجود دانست و گفت : این گرید فولادی بدون عیب با موفقیت ذوب‌سازی و ریخته‌گری گردید و این موفقیت بزرگ را به‌تمامی واحدهای تولیدی، پشتیبانی و ذی‌نفعان فولاد مبارکه تبریک می گویم .

طراحی و توسعه محصولات جدید، متناسب با نیازهای بازار

علیرضا مولوی‌زاده در این راستا با اشاره به اینکه واحد متالورژی و روش‌های تولید فولاد مبارکه تمامی امور متالورژیکی و روش‌های تولید مناسب را در این شرکت به عهده دارد ، بیان داشت : واحد « تروپروسس» و «کنترل استاندارد و مقادیر فنی» دو واحد زیرمجموعه است. تروپروسس درواقع دفتر فنی بهره‌برداری تلقی می‌شود و فعالیت‌های متعددی در این واحد انجام می‌شود که در رأس آن طراحی و توسعه محصولات جدید، متناسب با نیازهای بازار و سفارش مشتریان است.

مدیر متالورژی و روش‌های تولید شرکت فولاد مبارکه اصفهان وظیفه پذیرش و پیرایش سفارش‌ها را نیز بر عهده این واحد دانست و افزود : در این مرحله درخواست مشتریان با استانداردهای فولاد مبارکه مطابقت داده می‌شود و ثبت سفارش انجام می‌گردد. علاوه بر این، پیرایش سفارش یعنی تبدیل و تکمیل پارامترهای درخواستی مشتری به زبان قابل‌درک برای خطوط تولید از وظایف دیگر این واحد است.

به گفته وی ، این واحد به‌خصوص در مأموریت‌های کاری، متالورژی و روش‌های تولید، با نواحی مختلف تولیدی ارتباط گسترده‌ای دارد و یکی از رسالت‌هایش تولید با بهترین روش و کیفیت است. علاوه بر این، در طرح‌های توسعه‌ای نیز به دنبال آن است که میزان مصارف انرژی، به‌کارگیری تکنولوژی‌های روز برای تولید محصولات جدید و دیگر پارامترها با شناسایی تکنولوژی‌های جدید به‌درستی انجام شود.

مولوی زاده به بررسی 11 هزار استاندارد پایه برای تولید محصول در فولاد مبارکه اشاره کرد و گفت : این واحد از بروز هرگونه اختلال در نواحی مختلف که ممکن است به‌دلیل تنوع دستورالعمل‌های کاری به وجود آید پیشگیری می‌کند و 30 نفر از کارشناسان مجرب در این واحد در حال فعالیت می باشند .

وی در ادامه بیان داشت : کار شبکه‌ای یکی از نکات مهمی است که توانمندی فولاد مبارکه را افزایش می‌دهد. به‌طور مثال، در موضوع تولید لوله‌های موردنیاز در خط لوله انتقال نفت و گاز ترش که خورندگی بالایی دارد، فولاد مبارکه با همکاری شرکت‌های دیگر موفق شد 400 هزار تن تختال ویژه تولید کند و به شرکت اکسین تحویل دهد. این پروژه به‌دلیل حساسیت‌های آن، یکی از پروژه‌های مهم انجام‌شده در فولاد مبارکه است که پس از تست‌های صورت‌گرفته مورد تأیید شرکت نفت قرار گرفت. اجرای پروژه تولید لوله‌های ویژه خط انتقال نفت از گوره به جاسک که فولاد مبارکه در آن همکاری داشت، به ازای هر تن ورق، 1200 دلار صرفه‌جویی ارزی حاصل کرد که این موضوع دستاورد بزرگی برای کشور است.

مأموریت فولاد مبارکه رفع نیاز داخلی است

مدیر متالورژی و روش‌های تولید شرکت فولاد مبارکه به موضوع انتقال تختال به کشورهای اروپایی اشاره کرد و گفت : در زمینه صادرات ، این موضوع یکی از نکات مهم در سال‌های اخیر بوده است و البته محصولات صادرشده تنها به تختال محدود نیست و شامل کلاف گرم، گالوانیزه و... نیز می‌شود لذا با توجه به اینکه مأموریت فولاد مبارکه رفع نیاز داخلی است، صادرات کلاف گرم و سرد همواره محدودیت‌های زیادی داشته، ولی محصولات صادرشده به کشورهای اروپایی که دارای کیفیت بالایی است، از سوی این خریداران مورد استقبال قرار گرفته است.

به گفته وی ، فولاد مبارکه کیفیت محصولات تولیدشده را در اولویت کاری خود قرار داده و به همین دلیل توانسته محصولات خوبی را به کشورهای پیشرفته دنیا صادر کند و البته بنا را بر آن گذاشته است که گریدهای خاصی را در آینده صادر نماید. این موضوع به دلیل این است که فولاد مبارکه تولید خود را مطابق با استانداردهای روز دنیا یعنی din، astm، en، gis و ... انجام می‌دهد.

مولوی زاده تضمین کیفیت به‌جای کنترل کیفیت را از دیدگاه های فولاد مبارکه برشمرد و گفت : فولاد مبارکه بسیار چابک است، چراکه پس از ثبت درخواست توسط مشتریان، فورا جلسات هماهنگی برای مشخص شدن نیاز دقیق مشتری برگزار شده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، این محصولات با استفاده از تجهیزات مربوطه تولید می‌شود. علاوه بر استانداردها که حداقل‌های موردنظر را مشخص می‌کند، شرکت به سمت شخصی‌سازی محصولات سفارش داده‌شده در حال حرکت است. به‌طور مثال، در ورق‌های تولیدشده برای خودروسازان و در بسیاری از موارد پس از تست‌های موردنیاز از سوی مشتری، در حضور کارشناسان محصولات تأیید می‌شوند ؛ کنترل کیفیت به دنبال رفع نقایص موجود در محصول است، ولی تضمین کیفیت به بهبود فرایندها کمک می‌کند. به همین دلیل است که جلسات کیفیت و دیگر جلسات حتی در سطح مدیران ارشد سازمان برگزار می‌شود تا مهم‌ترین موضوعات در حوزه کیفیت مورد بررسی قرار گیرد و محصول تولیدشده مطابق با بالاترین استانداردها باشد.

توسعه متوازن در زنجیره فولاد ، مانعی در حوزه تولید محصولات جدید

وی توسعه متوازن در زنجیره فولاد را از موانع در حوزه تولید محصولات جدید دانست و اظهار داشت : در سال 1400، تعداد 8 محصول جدید در فولاد مبارکه طراحی شد که در زمینه‌های مختلف استفاده شد. گرید مقاوم به خستگی ST52، گرید HX220YD برای تولید خودرو تارا، گرید HE445D مطابق با استاندارد پژو که حاوی میکروآلیاژهای مختلف است، گرید S550YC با استاندارد پوسکو، APIX80 برای انتقال نفت و گاز شیرین، تولید تسمه‌های بسته‌بندی، گرید DP600 که دوفازی است و به‌دلیل استحکام زیاد در صنعت خودرو استفاده می‌شود، گوشه‌ای از دستاوردهای فولاد مبارکه است.

مدیر متالورژی و روش‌های تولید شرکت فولاد مبارکه خاطر نشان کرد : فولاد مبارکه برای تولید محصولات فولادی با انرژی کمتر، فرایندهایی را تعریف کرده تا بتواند در مصرف انرژی صرفه‌جویی کند. تولید فولاد سبز یا تولید گریدهای سبک‌تر با استحکام بالاتر در صنعت خودرو، هم در افزایش استحکام بدنه خودرو و هم کاهش مصرف انرژی تأثیر دارد. در سال 1401 که سالی با محوریت فعالیت‌های دانش‌بنیان است نیز امیدواریم 8 گرید جدید را تولید کنیم.

به گزارش پایگاه خبری ارمغان شهر ، محسن قدیری دستیابی به مزیت رقابتی پایدار را نیازمند تغییرات در جهت تکنولوژی و توسعه کسب وکار و زنجیره ارزش دانست و تاکید کرد: این شرکت با حرکت در راستای توسعه پایدار، توانایی تولید بیش از ۴۰۰ فرآورده نفتی را در آینده دارد.
وی گفت: بر اساس برنامه ۱۴۰۵ تولید نفت سفید، نفت کوره و گازوئیل معمولی پالایشگاه اصفهان صفر خواهد شد و تولید گاز مایع آن نیز به حداقل ممکن می رسد و تمام محصولات این شرکت به غیر از گازوئیل و بنزین صادرات محور خواهد شد.
مدیر عامل شرکت پالایش نفت اصفهان در ادامه سود خالص این شرکت در سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ را ۱۶٫۵ هزار میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: ضریب حاشیه سود خالص این شرکت ۷٫۸ درصد بوده که بسیار اندک است.
قدیری گفت: این شرکت در حال حاضر از لحاظ حاشیه سود خالص، در رتبه های یکی به آخر و پس از پالایشگاه آبادان قرار دارد که تا سال ۱۴۰۵ پیش بینی می شود با افزایش ضریب پیچیدگی، بیشترین حاشیه سود را در بین شرکت های پالایشی کشور به خود اختصاص دهد.
وی از راه اندازی کامل پروژه واحد تصفیه گازوئیل پالایشگاه اصفهان تا شهریورماه امسال با ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه گازوئیل یورو ۵ خبر داد و گفت: که با بهره برداری این پروژه علاوه بر افزایش سالانه ۶ هزار میلیارد تومانی سود شرکت ۶۹ صدم نیز ضریب پیچیدگی شرکت را نیز افزایش می دهد.
مدیرعامل شرکت پالایش نفت اصفهان از تصویب قرارداد فاز ساخت و نصب واحد گوگرد زدایی از ته مانده برج های تقطیر پالایشگاه اصفهان (RHU) در هیات مدیره این شرکت خبر داد و گفت: این پروژه در سال ۱۴۰۴ راه اندازی می شود و در حال حاضر، فاز مهندسی و خرید آن بیش از ۳۵ درصد پیشرفت دارد.
قدیری با اشاره به این که طرح واحد شکست کاتالیستی بستر سیال (RFCC) شرکت پالایش نفت اصفهان و زنجیره های وابسته به آن پس از ۱۵ سال هنوز اجرایی نشده است افزود: واحد (RHU) و (RFCC) مکمل یکدیگر بوده و با راه اندازی این دو واحد تا سال ۱۴۰۵ «وکیوم باتوم» پالایشگاه به محصولات با ارزش افزوده بسیار بالا حدود ۶۰ هزار بشکه بنزین و ۳۰۰ هزار تن پروپیلن تبدیل و حداقل روزانه ۲ میلیون دلار به سود پالایشگاه افزوده می شود.
وی با بیان این که با ایجاد واحدهای «میتیونین» و «اکریلونیتریل» در پالایشگاه علاوه بر تولید مواد اولیه شرکت پلی اکریل اصفهان می توان خوراک دام هم تولید کرد گفت: ارزش افزوده هر بشکه بنزین ۷۰۵ دلار بوده ولی ارزش افزوده میتیونین و آکریلونیتریل بیش از ۳۸۰۰ دلار است.
مدیرعامل شرکت پالایش نفت اصفهان با اشاره به این که در زنجیره ارزش کروسین و گوگرد پروژه های دیده شده و در حال مطالعه است گفت: در حال حاضر این شرکت روزانه ۳۵ هزار بشکه کروسین مازاد دارد که با ایجاد واحد الکیل بنزن خطی (L.A.B) می توان آن ها انواع شوینده ها، پارافین های دارویی و صنعتی استحصال کرد.
قدیری با بیان این که ساختار سازمانی شرکت پالایش نفت اصفهان تا ۲ ماه آینده به هلدینگ پتروپالایشی ارتقاء خواهد یافت، افزود: به زودی ۶ شرکت جدید در ذیل این هلدینگ به ثبت می رسد و تمام طرح های توسعه ای هلدینگ توسط این شرکت ها اجرایی خواهند شد.
وی گفت: با ارتقاء این شرکت به یک هلدینگ موفق پتروپالایشی تا سال ۱۴۰۵ پیش بینی می شود سود نیم میلیون دلار کنونی به ۱٫۵ میلیارد دلار افزایش و ضریب پیچیدگی آن نیز بالای ۱۲ شود.
مدیرعامل شرکت پالایش نفت اصفهان در ادامه مصرف کنونی آب پالایشگاه ۹۰۰ تا هزار متر مکعب در ساعت اعلام کرد و افزود: این شرکت برای تامین آب مورد نیاز خود طرح های زیادی تعریف کرده و با راه اندازی طرح های یاد شده مصرف آب پالایشگاه افزایش پیدا نخواهد کرد.
قدیری گفت: با اجرای ۸۰ کیلومتر خط ریلی تمامی صنایع و کارخانه‌های مستقر در محدوده شاهین شهر همچون پالایشگاه اصفهان تا سال ۱۴۰۵ به راه آهن سراسری متصل خواهند شد و این شرکت می تواند محصولات خود را از طریق خطوط ریلی به سراسر کشور حمل کند.